Secundaire bekrachtigers en bestraffers
Over markeren, clickers, markeer- en clickerwoorden, secundaire en geconditioneerde bekrachtigers en bestraffers.
Waarom gebruiken we ze en hoe werken ze?
Wanneer je je hond een gedrag wil aanleren, dan is het cruciaal dat hij exact begrijpt wat er juist van hem verlangd wordt. Vandaag weten we dat het bekrachtigen van dat gewenst gedrag de betrouwbaarste en snelste manier is om hem dat nieuwe gedrag of commando aan te leren. Heel concreet gaan we hem belonen voor gewenst gedrag. Soms gaan we zijn gedrag moeten onderbreken omdat het ongewenst is. In plaats van hem onmiddellijk iets onaangenaams te laten ervaren, zou het leuk zijn om hem op zijn minst de kans te geven om die narigheid te vermijden als hij ermee ophoudt.
Uit behavioristisch onderzoek bleek dat de beloning zeer snel moet komen nadat de hond het gewenste gedrag stelt: na een seconde wachttijd stoppen de meeste honden met de link te leggen tussen het gedrag dat de onderzoekers wouden bekrachtigen en het gevolg: de beloning die ze ervoor ontvangen.
Gelukkig was men toen al op de hoogte van wat Ivan Pavlov in Rusland had ontdekt: eens honden de link hebben gemaakt tussen een aankondiger van voedsel, een belletje, en het krijgen van het voedsel, dan reageren ze op de aankondiger gelijkaardig als op het gevolg. Ze krijgen reeds het water in de mond wanneer ze het belletje horen.
Die kennis pasten de behavioristen vervolgens toe om hun timingprobleem op te lossen. Ze maakten aankondigers voor beloning en straf. Daar waar de hond zonder training op reageert, noemde men de primaire bekrachtiger of straffer. Dat is dus het voedsel of de minder leuke ervaring. De aankondiger van die leuke of minder leuke ervaring noemde men de secundaire of geconditioneerde bekrachtiger of straffer. Doordat je een aankondiger gaat gebruiken voor het geven van een beloning, kan je nu heel nauwkeurig bepaald gedrag gaan markeren als gewenst of ongewenst, zelfs met je hond op afstand of uit het zicht! Het is een manier om feedback te geven aan je hond zodat hij beter begrijpt wat je van hem verlangd.
Het aanleren van die aankondigers
Ik leer 3 vormen van feedback aan aan mijn honden:
- Daarvoor krijg je nu een beloning ⇒ Flink!, Ja!, *Click* of *Fluittoon*
- Blijf dit doen en dan volgt zodadelijk een beloning ⇒ Goed bezig!, *pinken naar je hond*
- Stop hiermee ⇒ Nee!, Foei!
Je begint met één manier te kiezen om elk van die drie feedbacks te gaan geven. Het eerste wat je namelijk gaat aanleren is wat die zaken betekenen.
1. Daarvoor krijg je een beloning!
Of je nu een clicker, een fluitje of een woord gebruikt als “Flink!” of “Ja!”, het maakt niet uit, je gaat dat gaan koppelen aan het krijgen van een beloning. Belangrijk hierbij is dat de aankondiger komt VOOR de beloning! Pavlov merkte immers dat als de bel gelijktijdig of na het voedsel komt, de hond de link niet legt tussen de bel en het voedsel.
Je zegt Flink! en je beloont kort erna, binnen de seconde. Dat doe je in reeksen van 10 herhalingen, enkele keren na elkaar. Na een reeks of twee ga je eens testen of je hond het doorheeft: je zegt Flink! en je wacht heel even… reageert hij van “Hey, waar blijft mijn beloning?” dan snapt hij het.
2. Blijf dit doen en dan volgt zodadelijk een beloning
Dit leer ik al doende aan. Wanneer mijn hond mooi dicht bij me volgt maar ik wens dat hij dit nog enkele stappen volhoudt, dan zeg ik enthousiast “Goe bezig! Ja dat is’t!”. Enkele stappen verder krijgt hij dan zijn Flink! en zijn beloning.
3. Stop hiermee!
Net zoals een auto niet alleen een gaspedaal heeft maar ook een rem, is het handig om ongewenst gedrag met een woord te kunnen onderbreken. Hiervoor gebruikt men vaak Foei! of Nee!. Hieronder vind je 2 manieren die je kan gebruiken om dit aan te leren.
Van de vloer
Je lijnt je hond aan en legt net buiten zijn bereik wat lekkers op de grond. Je zorgt er ook voor dat je wat lekkers binnen handbereik hebt. Je zet je schrap want hij gaat naar dat lekkers op de grond willen trekken MAAR je laat hem er niet bij. Je houdt hem gewoon tegen terwijl je krachtig “Nee!” zegt en je wacht. Na enkele seconden gaat hij gefrustreerd geraken omdat zijn getrek hem niets oplevert en hij gaat zijn blik van het voedsel gaan afwenden en naar jou gaan draaien met zijn hoofd. Dat is het moment dat je enthousiast “Flink!” zegt of je clicker gaat gebruiken, wat achteruit loopt (weg van het voedsel op de grond) en hem beloond. Je zal zien dat hij sneller en sneller na de “Nee!” zal stoppen met trekken en zich naar jou zal keren. Doet hij dit bijna onmiddellijk en heeft hij amper nog aandacht voor dat voedsel op de grond? Proficiat, hij kent zijn Nee!.
⇒ Je hond leert dat “Nee!” betekent dat hij moet stoppen met achter die voeding te gaan (zijn huidig gedrag te onderbreken) en dat hij beloond wordt wanneer hij zijn aandacht op jou richt. Heel handig bij honden die reactief zijn aan de lijn!
Uit de hand
Je zet je voor je hond en je neemt wat voeding in je hand. Je presenteert die hand aan hem en wanneer hij de voeding wil nemen zeg je “Nee!” en je sluit je vuist zodat hij er niet aan kan. Best beweeg je je hand een beetje omhoog, weg van je hond, terwijl je dit doet. Je herhaalt dit enkele keren. Van zodra je hond geen aanstalte meer maakt om de voeding uit je open hand te nemen wanneer je “Nee!” zegt, zeg je “Flink!” en geef je hem de voeding.
Tijd en plaats van beloning
Zo, nu heb je verbale cues om hem heel exact te zeggen wat je al dan niet van hem verwacht! Timing is cruciaal: de markering moet binnen de seconde gebeuren, liefst gelijktijdig met het gedrag dat je wil markeren. De uiteindelijke beloning mag iets later komen maar nu ook geen half uur later. Zie dat hij zijn beloning binnen de 5 seconden heeft. Begin dus niet nog een tirette open te doen te zoeken naar een toppits-zakje om dan te sukkelen om dat zakje open te krijgen… Neen: zorg ervoor dat die beloningen direct te grabbelen zijn en zo snel mogelijk in zijn mond verdwijnen.
Het tweede aandachtspunt is de plaats waar je de beloning geeft. Doe dit steeds daar waar hij het gewenste gedrag moet stellen. Ze zijn namelijk slim en anticiperen waar de beloning vandaan komt om ze zo snel mogelijk te kunnen pakken. Dat is echter materie voor een volgend artikel.
Veel trainplezier!
